هود آزمایشگاهی یکی از تجهیزات ایمنی اصلی در آزمایشگاه‌ها است. با در نظر گرفتن اینکه کارکنان آزمایشگاه‌ها با بخارات و مواد شیمیایی خطرناک سر و کار دارند، طراحی آزمایشگاه‌ها به‌گونه‌ای است که با استفاده از هود آزمایشگاهی، میزان آلودگی و انتقال مواد آلوده به هوا حداقل شود. هود آزمایشگاهی با استفاده از تجهیزات ویژه ، به‌عنوان یکی از عوامل ایجاد ایمنی در آزمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

معرفی هود آزمایشگاهی

هود آزمایشگاهی یک تجهیزات اصلی در آزمایشگاه ها است که به منظور حفاظت از سلامت پرسنل آزمایشگاه و جلوگیری از آسیب و بیماری ناشی از استنشاق مواد شیمیایی و بیولوژیکی موجود در هوا استفاده می شود. در طول آزمایشات و تحقیقات، بسیاری از مواد شیمیایی و بیولوژیکی می توانند بخار و قطره های سمی را آزاد کنند که می توانند برای پرسنل آزمایشگاه مضر باشند.
هود آزمایشگاهی با ایجاد مکش، بخارها و قطرات موجود در کابین را جمع آوری کرده و از طریق فرآیند فیلتراسیون مجددا به گردش هوا باز می گرداند. فیلترهای موجود در هود آزمایشگاهی می توانند ذرات جامد و گازهای شیمیایی و بیولوژیکی را جذب و تصفیه کنند، به طوری که هوا که به داخل هود وارد می شود، تمیز و ایمن به بیرون بازگردانده می شود.

با استفاده از هود آزمایشگاهی، خطرات مرتبط با استنشاق مواد شیمیایی و بیولوژیکی در آزمایشگاه به حداقل کاهش می یابد و ایمنی پرسنل آزمایشگاه افزایش می یابد. هود آزمایشگاهی به عنوان یک ابزار کلیدی در حفظ محیط زیست آزمایشگاه و ارائه شرایط ایمنی برای کارکنان آزمایشگاه عمل می کند.

کاربرد هود آزمایشگاهی در آزمایشگاه ها

هود آزمایشگاهی یک تجهیزات ضروری در آزمایشگاه‌های علمی و پژوهشگاه‌ها است و برای اهداف ایمنی، بهداشت و محیط‌زیستی استفاده می‌شود. کاربردهای اصلی هود آزمایشگاهی عبارتند از:

•    از بین بردن گازها و بخارات شیمیایی: هود‌های آزمایشگاهی گازها، بخارات، و بوهای مضر و آلوده که در طول آزمایشات شیمیایی و بیولوژیکی ایجاد می‌شوند، را از بین می برند. این امر باعث حفظ سلامت کاربران و کاهش آلودگی هوا و محیط‌زیست در آزمایشگاه می‌شود.

•    محافظت از کاربران: هود‌های آزمایشگاهی به کاربران امکان می‌دهند تا در معرض تماس مستقیم با مواد شیمیایی و بیولوژیکی خطرناک قرار نگیرند. این تجهیزات با جدا کردن محیط کاربر از محیط آزمایش، ایمنی کاربران را بهبود می‌بخشند.

•    حفظ تمیزی و بهداشت: هود‌های آزمایشگاهی از ورود ذرات آلوده و آلاینده به هوا و طبقه‌بندی آنها جلوگیری می‌کنند. این امر باعث حفظ تمیزی آزمایشگاه و جلوگیری از آلودگی محیط‌زیست و تاثیر منفی بر روی آزمایش‌ها می‌شود.

•    حفاظت از محیط‌زیست: هود‌های آزمایشگاهی با جلوگیری از آلودگی هوا و طبقه‌بندی ذرات مضر، به حفظ محیط‌زیست و جلوگیری از انتشار آلودگی‌های زیست‌محیطی به خارج از آزمایشگاه کمک می کند.

انواع هود آزمایشگاهی

با توجه به نوع کاری که در آزمایشگاه صورت می پذیرد، کاربرد و نیاز به هود آزمایشگاهی، امکان دارد متفاوت باشد به همین خاطر طیف گسترده ای از هود یافت می شود که هر یک متناسب با یک فعالیت و یا هدف خاصی  طراحی می شوند در ادامه به معرفی چند مدل از پرکاربردین هود آزمایشگاهی می پردازیم.

•    هود آزمایشگاهی شیمیایی
این هود یک تجهیز اصلی در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و آموزشی است که برای کاهش خطرات ، کار با مواد شیمیایی و حلال‌های قوی استفاده می‌شود. در طول واکنش‌های شیمیایی، بخار و قطرات سمی ایجاد می‌شوند که ممکن است برای سلامتی انسان‌ها مضر باشند و عواقب جبران ناپذیری به همراه داشته باشند. هود آزمایشگاهی شیمیایی با جمع‌آوری و فیلتر کردن بخارها و قطرات سمی، از پخش آن‌ها به هوا جلوگیری کرده و ایمنی تکنسین‌ها را بهبود می‌بخشد.

با استفاده از هود آزمایشگاهی شیمیایی، خطرات، تماس مستقیم با مواد سمی، جذب از طریق پوست و یا دست‌کاری با قطرات ممکن است کاهش یابد. این دستگاه به کاربر امکان می‌دهد تا در محیطی ایمن‌تر و با کاهش مخاطرات احتمالی، تحقیقات و آزمایشات خود را انجام دهد. همچنین هود آزمایشگاهی شیمیایی با کنترل کردن آلودگی هوا در آزمایشگاه، به حفظ محیط زیست و پیشگیری از آلودگی هوا کمک می‌کند.
از ویژگی‌های دیگر هود آزمایشگاهی شیمیایی می‌توان به کاهش تبخیر مواد شیمیایی، کنترل بوی ناخوشایند و همچنین بهبود کیفیت هوا در آزمایشگاه اشاره کرد.

•    هود بیولوژیکی
هود بیولوژیکی یا هود لامینار، یک وسیله است که در آزمایشگاه‌ها برای جلوگیری از موارد تصادفی و بیماری تکنسین‌های آزمایشگاهی با انواع میکروب‌ها و بیماری‌های عفونی استفاده می‌شود. این وسیله دارای تهویه‌ای است که به منظور جلوگیری از گردش مواد مضر در هوا و جلوگیری از انتشار عوامل بیماری‌زای ویروسی و عفونی استفاده می‌شود. هودهای لامینار به سه دسته کلاس I، کلاس II و کلاس III تقسیم می‌شوند.

•    هود کانوپی
هود کانوپی یک نوع هود آزمایشگاهی است که برخلاف سایر هودهای معمول، محفظه‌ای محصور ندارد و به صورت دیواری یا معلق نصب می‌شود. این نوع هود برای استفاده در آزمایشگاه‌های شیمی، به خصوص برای کار با مواد شیمیایی غیرسمی با بوی نامطبوع، مناسب است. یکی از مزایای این هودها، دسترسی آسان به داخل آن است و همچنین تنظیم دما و کاهش رطوبت در محیط کار از دیگر ویژگی‌های آن می‌باشد.

تفاوت هود آزمایشگاهی با دیگر تجهیزات آزمایشگاهی

در این قسمت به بیان تفاوت هود لامینار و هود آزمایشگاهی می پردازیم، هودهای ذکر شدن هر دو در آزمایشگاه ها و محیط های پژوهشی استفاده می شوند و در برخی از جوانب تفاوت هایی با یکدیگر دارند. برخی از تفاوت های مهم بین این دو نوع هود عبارتند از:
1.    سیستم تهویه
هود لامینار:
•    دارای فن مخصوص در درون دستگاه است که هوا را درون خود هدایت می‌کند و هوا را از آلودگی‌ها پاک می‌کند.
•    از بالا به پایین هوا را تصفیه می‌کند و هوای تصفیه شده از بالا به پایین به سمت کاربر جریان دارد.
•    هدف اصلی آن، جلوگیری از تلف شدن نمونه‌ها و محیط تمیز و بدون ذرات است.

هود شیمیایی:
•    فن خاصی در دستگاه قرار ندارد و می‌توان از هر نوع فن که مدنظر مشتری است، استفاده کرد.
•    در این دستگاه سیستم تهویه در زیر دستگاه قرار گرفته است و بوی نامطبوع و همچنین بخارهای سمی را از زیر دستگاه بیرون می کند.
•    هدف اصلی آن، جلوگیری از انتشار بخارات شیمیایی و بوهای نامطبوع از زیر دستگاه و حفظ ایمنی کاربر است.

بنابراین، تفاوت اصلی بین دو نوع هود آزمایشگاهی در سیستم تهویه آنها و عملکرد آنها برای حفظ کیفیت هوا و ایمنی کاربر است. در حالی که هود لامینار برای جلوگیری از آلودگی نمونه‌ها و ایجاد محیط تمیز در دستگاه استفاده می‌شود، هود شیمیایی بیشتر برای جلوگیری از انتشار بوی نامطبوع و بخارات شیمیایی در محیط کاربر استفاده می‌شود.

2.    طرز کار آنها
تفاوت دوم بین هود لامینار و هود شیمیایی در طرز کار آنها و سطح پیچیدگی استفاده از آنها است.
هود لامینار:
•    قبل از استفاده، نیاز به مطالعه دفترچه راهنما و آشنایی با راهبری و شرایط کاری دستگاه دارد.
•    دارای یک فیلتر HEPA که هوا را از ذرات و آلودگی‌ها پاک می‌کند.
•    هوای تمیز و بدون ذرات از بالا به پایین جریان دارد و نمونه‌ها را از تلف شدن در معرض ذرات آلوده محافظت می‌کند.
•    برای انجام کارهای خاصی نیاز به دانش و آگاهی کاربر در مورد تنظیمات دستگاه و مراقبت‌های لازم  آن است.
هود شیمیایی:
•    کار کردن با آن نسبت به هود لامینار آسان‌تر است و نیاز به دانش خواستی کمتری دارد.
•    برای پاک کردن هوا از بخارات شیمیایی و جلوگیری از انتشار بوهای نامطبوع، از سیستم تهویه زیر دستگاه استفاده می‌شود.
•    نیاز به تنظیمات کمتری دارد و کاربر می‌تواند بر اساس نیازهای خود فن موردنظر را در دستگاه قرار دهد.
بنابراین، هود لامینار به دلیل پیچیدگی بیشتر در استفاده و نیاز به دانش و آگاهی کاربر در مورد تنظیمات ، نسبت به هود شیمیایی کمی دشوارتر است. در حالی که هود شیمیایی به دلیل سادگی بیشتر در کارکرد و عدم نیاز به دانش خواستی، آسان‌تر و کاربردی‌تر است.

3.    کارایی هود آزمایشگاهی
تفاوت کارایی بین هود لامینار و هود شیمیایی در آزمایشگاه ها به این دلیل است که هود لامینار برای تحقیقات میکروبیولوژی استفاده می‌شود و بر روی مواد میکروبی کار می‌کند، در حالی که هود شیمیایی بیشتر در آزمایشگاه‌های شیمی، نفت و داروسازی استفاده می‌شود و برای آزمایش‌های میکروبیولوژی مناسب نیست و ممکن است برای کارشناس آزمایش خطرناک باشد.

4.    طول عمر هود آزمایشگاهی
تفاوت در طول عمر بین هود لامینار و هود شیمیایی در آزمایشگاه به این دلیل است که طول عمر هود لامینار متوسط است، اما هود شیمیایی طول عمر پایین‌تری دارد و درصد تخریب بالاتری نسبت به دیگر انواع هودها دارد.

5.    نصب و راه‌اندازی اولیه 
تفاوت در نصب و راه‌اندازی اولیه بین هود لامینار و هود شیمیایی در آزمایشگاه به این دلیل است که برای نصب و راه‌اندازی اولیه هود لامینار نیاز به تخصص ندارید و معمولاً به راحتی قابل انجام است، اما برای نصب هود شیمیایی نیاز به یک فرد متخصص دارید، زیرا نیاز به دانش فنی و تخصصی در زمینه شیمی و ایمنی دارد.

فیلتر هوا هپا (High Efficiency Particulate Air) یک نوع فیلتر هوایی است که برای تصفیه هوا در هود های لامینار آزمایشگاهی استفاده می‌شود. این فیلتر با داشتن راندمان بالا و قابلیت جذب 99% از ذرات معلق هوا، ذرات را حذف می‌کند. اما در هود های شیمیایی از این نوع فیلتر استفاده نمی‌شود و از فیلتر های دیگری برای تصفیه هوا استفاده می‌شود.

6.    تجهیزات داخلی
تفاوت در تجهیزات داخلی هود لامینار و هود شیمیایی در این است که هود لامینار فضای داخلی تعبیه نشده ولی دارای دامپ UV (فیلتر ضد عفونی کننده) و یک عدد لامپ مهتاپی است. اما هود شیمیایی دارای فضایی خاصی برای این مورد است. علاوه بر این، هود شیمیایی دارای امکاناتی مانند شیر آب و گاز، سینک، لامپ UV (فیلتر ضد عفونی کننده) و فن است.

بیان نکاتی در خرید هود آزمایشگاهی

۱. برای تهیه یک هود آزمایشگاهی، باید ابتدا از وجود فضای کافی برای قرار دادن آن اطمینان حاصل کرد. همچنین باید مطمئن شد که هود به خوبی از مسیرها و تهویه‌ها دور قرار گرفته است و از درگاه و نیز تهویه هوا فاصله کافی دارد. تأثیربخشی هود همچنین به نوع محیط آزمایشگاهی که در آن قرار می‌گیرد، بستگی دارد. به طور مثال، یک پزشک باید با توجه به محیط خود، نوع هود آزمایشگاهی مناسب را انتخاب کند.

۲. برای قرار گیری هود آزمایشگاهی، محیطی مناسب انتخاب کنید. برخی از شرکت‌ها هودهایی تولید می‌کنند که مقاومت بالا در برابر مواد شیمیایی را دارند. بنابراین، اگر نوع مواد شیمیایی مورد استفاده در آزمایشگاه را می‌دانید، می‌تواند راهنمایی خوبی برای انتخاب نوع هود آزمایشگاهی مناسب باشد.

۳. هزینه نصب هود آزمایشگاهی به متغیرهای مختلفی بستگی دارد، از جمله اندازه، نوع، برند و کیفیت هود. تعداد هود‌های مورد نصب نیز بر تعیین هزینه تأثیر دارد. برخی تولید کنندگان هود، نصب رایگان را ارائه می‌دهند که می‌تواند هزینه کلی را کاهش دهد.

۴. نصب هود آزمایشگاهی نیاز به فضای کافی برای جلوگیری از خروج مواد مضر و بخارهای خطرناک دارد. حداقل پنج اینچ فضا بین هود و دیوار برای ایجاد این مکان نیاز دارد. همچنین، بررسی کیفیت هود قبل از خرید از اهمیت بالایی برخوردار است. هود آزمایشگاهی باید بتواند با مواد شیمیایی و قابل اشتعال کار کند و در صورت بروز خطرات احتمالی، عملکرد درستی داشته باشد..

۵. نظارت مستمر بر جریان هوا در داخل و خارج از هود آزمایشگاهی بسیار اهمیت دارد. برای اطمینان از عملکرد بهتر، نصب هود با مانیتور هوا می تواند گزینه مناسبی باشد. این ویژگی به ایجاد جریان هوای متعادل و در صورت وجود هوای اضافی و بیش از حد، هشدار دادن به کاربر در مورد تهدیدهای احتمالی کمک می کند. 
یک سیستم خوب و کارآمد نه تنها باید این ویژگی ها را داشته باشد، بلکه همچنین باید از ویژگی های خودکار برای تشخیص و متوقف کردن هرگونه موارد غیرمعمول و نامناسب نیز برخوردار باشد. هود آزمایشگاهی باید قادر باشد به صورت هوشمندانه عمل کرده و در صورت بروز هرگونه خطرات، اقدامات لازم را انجام دهد.